Dwa nagie miecze, Bogurodzica, kłębowisko ludzi, koni i broni pędzla Matejki oraz lipcowy upał. Tak właśnie większość z nas kojarzy dzisiejszą datę, zwycięstwo polsko-litewskie nad wojskami krzyżackimi na polach Grunwaldu w 1410 roku.
Stare Miasto Toruń wystawiło wówczas przeciwko królowi oddział 214 zbrojnych mieszczan i zaciężnych. Na ich czele stał toruński burmistrz Albrecht Rode, był tam także kompan burmistrza Johannes von der Mersche. Znajomość i kontakty tych dwóch potwierdza dokument z 1411 roku głoszący, iż: „Rada Miasta Torunia zawiadamia Albrechta Rode, burmistrza toruńskiego, że przesyła mu list i prosi o odpowiedź przez specjalnego posłańca oraz dodaje, iż analogiczny list wysłała Janowi von der Merse.”
Banderium civitatis Thorunensis, quod ducebat Thorunensis magister civium, de domesticis et precio conductis gentibus, et plures milites forenses et mercenarii a Thorunensibus precio conducti, qui numerum octuaginta hastatorum explebant.
Albrecht Rode ławnik w roku 1396, rajca z lat 1398 – 1405 i burmistrz 1406 – 1421 wymieniany jest w księdze szosu na posesji przy Rynku 291b (numer katastralny). W 1392 roku sprzedał budę przy Rymarach i 1/5 część w budach przy Chełmińskiej, a w 1417 roku zapisał lekarzowi miejskiemu Cesariusowi Watzenrode – synowi Albrechta I, dom przy Szerokiej nr 50, folwark w Sławkowie i winnicę na przedmieściu.
Rynek Starego Miasta nr 291b
Szeroka nr 50
Życiorys natomiast Johannesa von der Merse, ławnika w latach 1387 – 1396, który wyłania się ze źródeł to materiał na powieść przygodową!
Jak informowała Rada Miasta Gdańska w 1401 roku został uwięziony w wieży. Po uwolnieniu wyruszył „do księcia wołgoskiego w sprawie uzyskania pożyczki dla miast.” Ciekawym jest także wystawiony przezeń list, w którym zawiadamia Radę Miasta Torunia o opóźnieniu swojej podróży o 1 dzień z powodu choroby konia oraz pozostawieniu w domu swojej pieczęci. Wysyła także listy, w których informuje o (nieudanej) zasadzce na jego życie niejakiego Rodenberga, poddanego komtura w 1402 roku, w trakcie podróży na zjazd do Lubeki. Ponadto o niebezpieczeństwach podróży, a także o zaginięciu wysłanego do Torunia posła. W 1406 wysyła sprawozdanie z poselstwa do królowej Małgorzaty.
Wymieniany w aktach miasta wiele razy, w roku 1408 zakupił 4 budy na ul. Starotoruńskiej od Wernera von Putten, mieszkającego przy Panny Marii (nr 282).
Panny Marii nr 282
W 1411 roku umiera Gotfryd Reber, kompan burmistrza (1388 – 1411). Ten towarzysz wyjazdów Johannesa m.in. na pertraktacje z elblążanami w Gdańsku w 1404 roku, co ciekawe został odsunięty od władzy przez wielkiego mistrza Henryka von Plauena. Mieszkał w domu przy Żeglarskiej nr 106, później przy Rynku 293e.
Żeglarska nr 106
Warto także wspomnieć o czwartym burmistrzu z lat 1399 – 1411 Peterze Reusse. Pełnił funkcję ławnika 1379 – 1380 oraz rajcy 1381 – 1398. Zamieszkiwał przy Rynku nr 301. W wykazie właścicieli domów pojawia się jako współwłaściciel domu przy Szerokiej nr 441.
Rynek Starego Miasta nr 301
Szeroka nr 441
W księdze szosu Johannes von der Merse jest wymieniany w 1394 roku pod adresem Żeglarska nr 116, gdzie zamieszkiwał w latach 1386 – 1417. W latach 1396 – 1408 był już rajcą, a od 1409 do 1422 burmistrzem Starego Miasta Torunia. Miał żonę Katharinę i szwagierkę Frone, czyli Weronikę. Jego syn występuje w wykazie właścicieli domów Starego Miasta Torunia zobowiązanych do szarwarków miejskich z 1428 roku już przy ulicy Żeglarskiej nr 107, dziś to Żeglarska nr 6.
Żeglarska nr 116
Wynik bitwy grunwaldzkiej był jednoznaczny. Wielu torunian zginęło, a Rode i von Mersche zostali wzięci do polskiej niewoli. Przepadła także miejska chorągiew, a dowodzący toruńskim oddziałem komtur Johannes von Sayn zginął w bitwie. Król Władysław Jagiełło nakłonił Toruń do poddania się nie tylko obietnicami zachowania nadanych przywilejów i ich rozszerzeniem, ale również uwolnieniem pojmanych w trakcie bitwy obywateli miasta. Dnia 7 sierpnia 1410 roku Rada poddała Miasto, choć Krzyżacy nie powiedzieli jeszcze ostatniego słowa.
Alicja Marika Lubowicka
Dom Mikołaja Kopernika
Muzeum Okręgowe w Toruniu