Szanowni Państwo Muzeum Twierdzy Toruń, oddział Muzeum Okręgowe w Toruniu, ma przyjemność zaprosić wszystkich zainteresowanych na najnowszą wystawę „Konspiracyjna skrytka z II wojny światowej”, która udostępniona została 21 listopada br.
21 kwietnia 2020 r., podczas prac remontowych kamienicy przy ulicy Łaziennej 32 w Toruniu, w zamurowanej wnęce, odkryto arsenał broni palnej z czasów okupacji. Natychmiast powiadomiono konserwatorów oraz policję.
W skrytce znajdowało się sześć pistoletów i rewolwerów, amunicja karabinowa oraz kabury i pudełka do przechowywania amunicji.
Były to:
– 9 mm pistolet Steyr wz. 1912, nr 1715 i, produkcja 1915;
– 9 mm pistolet Steyr wz. 1912, nr 2657 c, produkcja 1914;
– 9 mm pistolet parabellum wz. 1908 (P.08), nr 9195;
– 9 mm pistolet Bergman Bayard wz. 1908, nr 15904;
– 7,62 mm rewolwer Nagant wz. 1895, nr 55774, produkcja 1919;
– 7, 62 rewolwer – w typie Naganta wz. 1895, bez numeru;
– 26 sztuk amunicji karabinowej centralnego zapłonu, kal. 0.303;
– 2 sztuki amunicji myśliwskiej centralnego zapłonu kal. 7,62 mm;
– 1 sztuka amunicji myśliwskiej centralnego zapłonu kal. 30–40 Krag;
– 2 kabury pistoletowe;
– Skrzynka drewniana po amunicji wyprodukowana w Warszawskiej Spółce Myśliwskiej;
– Pudełko kartonowe na ładunki prochowe z 1913 r., produkcji Rheinisch Westfälische Sprengstoff-Actien-Gesellschaft;
– 2 kartoniki z cenami.
Początkowo wydawało się, że w arsenale były dwa rewolwery typu Nagant, jednak dokładna ocena dokonana przez biegłych wykazała, iż jeden z nich jest bardzo podobny do Naganta, ale na razie trudno dokładnie określić jego pochodzenie.
Ciekawostką jest też 9 mm pistolet Bergman Bayard wz. 1908. To wersja cywilna, brak bowiem oznaczeń odbioru wojskowego. Do dziś zachowało się niewiele egzemplarzy tej serii.
Po wydobyciu i zabezpieczeniu znalezionej broni, została ona zdeponowana w Komendzie Miejskiej Policji w Toruniu. Następnie, za zgodą prokuratury oraz sądu, przekazana do Muzeum Okręgowego w Toruniu. Tam pracownice muzealnego Działu Konserwacji, pod nadzorem biegłych z Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, oczyściły i zabezpieczyły broń, przygotowując ją do wyeksponowania w Muzeum Twierdzy Toruń.
Budynek, w którym znajdowała się skrytka, był podczas II wojny światowej jednym z najważniejszych punktów toruńskiej konspiracji. W sąsiednim domu, przy ul. Łaziennej 30, znajdowało się mieszkanie toruńskich konspiratorów – państwa Marii i Romana Dalkowskich. Tam, już w 1939 r., spotykali się działacze konspiracyjnej organizacji „Grunwald”, prowadzącej działania wywiadowcze i sabotażowe wobec Wehrmachtu, a której korzenie sięgają jeszcze czasów przedwojennych. W mieszkaniu rodziny Dalkowskich urzędował też przez wiele tygodni w 1940 r. dowódca Okręgu Związku Walki Zbrojnej na Pomorzu mjr Józef Ratajczak. Wymagania konspiracji zakazywały umieszczania skrytek na broń w lokalach będących punktami kontaktowymi i miejscami spotkań konspiratorów. Dlatego też (jak sugeruje Marcin Orłowski – pasjonat historii i znawca wojennych dziejów Torunia) najprawdopodobniej poproszono zaufanego sąsiada, również członka konspiracji – Zygmunta Neumanna ps. Lufa, prowadzącego w domu obok sklep z bronią i rusznikarnię, o ukrycie broni w swojej piwnicy.
Skrytka na długie lata pozostała zapomniana. Dziś jej zawartość jest cennym muzealnym zbiorem, przypominającym dzieje drugowojennego Torunia. Serdecznie zapraszamy !
__________
„Konspiracyjna skrytka z II wojny światowej”
Czas trwania wystawy: 21.11.23 r. – 17.12.23 r.
Miejsce: Muzeum Twierdzy Toruń
Kurator wystawy: Adam Kowalkowski
__________
