Od 30 września 2022 r. w sali ekspozycyjnej Ratusza Staromiejskiego możemy oglądać w nowej odsłonie „Madonnę pod jodłami”. Obok arcydzieła Lucasa Cranacha starszego wyeksponowane zostały cztery obrazy, które są przykładami prac malowanych przez współpracowników, warsztat i jeden obraz naśladowcy.
Lucas Cranach starszy (1472-1553) był krzewicielem renesansu, a „Madonna pod jodłami” (1510) ze zbiorów Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu postrzegana jest przez wielu znawców za najpiękniejszą spośród licznych Madonn, które stworzył. Obraz otrzymał w darze biskup wrocławski – Johann Thurzo, który w 1517 roku umieścił go w katedrze wrocławskiej. W czasie II wojny światowej dzieło ewakuowano najpierw do Henrykowa, później do Kłodzka. W 1945 roku obraz trafił do Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu. W latach 1946–1947 ksiądz Siegfried Zimmer i malarz Georg Kupke wykonali potajemnie kopię obrazu, oryginał zaś Zimmer wywiózł w 1947 roku do Niemiec. W Muzeum Archidiecezjalnym pozostała kopia obrazu, co zostało odkryte w 1961 roku przez konserwatorkę Muzeum Narodowego we Wrocławiu – Danielę Stankiewicz. Dopiero w 2012 roku Madonna pod jodłami – jako dar spadkobierców ostatniego właściciela – wróciła do Wrocławia. Sposób malowania obrazu stanowi najlepszy przykład twórczości Cranacha. W lewym dolnym narożniku sygnowany jest uskrzydlonym wężem – znakiem Cranacha Starszego i jego warsztatu.
Obok tego arcydzieła w Muzeum Okręgowym w Toruniu eksponujemy w także cztery obrazy ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, które są przykładami prac malowanych przez współpracowników, warsztat i jeden obraz naśladowcy. Ten niezwykle ciekawy zestaw obrazuje nie tylko mistrzostwo Cranacha jako malarza, ale także staje się świadectwem popularności jego sztuki i ogromnej trwałości wypracowanych przez niego tematów i form. Zapotrzebowanie na obrazy Cranacha było tak powszechne, że malarz zorganizował niezwykle sprawnie i szybko działający warsztat. Dr Bożena Steinborn trafnie zauważa, że „sztuka Cranacha niosła znamiona nowoczesności, trafiała w gusta i dworskie, i mieszczańskie (m.in. moralizatorstwo w atrakcyjnym kostiumie mitologicznych opowieści), służyła ofensywie reformacji, a także katolickim hierarchom”.
„Mitologiczne opowieści” reprezentuje namalowany przez współpracownika „Herkules u Omphale” (po 1537) i był to jeden z bardziej ulubionych tematów Cranacha, który przedstawiał mitologiczną historię we współczesnych strojach. Obraz przedstawia scenę, gdy Herkules, znajdujący się w niewoli u królowej królestwa Lidii – Omphale wykonując kobiece czynności zakłada także damskie ubrania. Kolejny to „Niedobrana para” (ok. 1537) – także malowany przez współpracownika – jest satyrą zalotów starca i przestrogą przed wchodzeniem w związek małżeński z materialnych pobudek.
Niedobrana para, ok. 1537, współpracownik Lucasa Cranacha starszego, olej, tempera na desce lipowej, wł. Muzeum Narodowe w Warszawie
Dzieło warsztatu – „Rzeź niewiniątek” (ok. 1515) jest repliką obrazu z Muzeum w Dreźnie i według badaczy jest raczej reminiscencją turniejów dworskich. Obraz przedstawia dziedziniec zamkowy w otoczeniu fantastycznej renesansowej architektury, a półkolem zgromadzone konne rycerstwo obojętnie asystuje scenie mordu.
Najmniej udany obraz na ekspozycji to malowana przez naśladowcę Cranacha „Madonna z dzieciątkiem” (ok. 1600). W porównaniu do „Madonny pod jodłami”, obraz naśladowcy jawi się jako niedopracowany pod względem proporcji, kompozycji i koloru. Takie jednak obrazy, swoiste wspomnienie arcydzieł Cranacha, także znajdowały swoich nabywców.
Całości dopełnią jesienne wykłady przy wystawie w Sali Historycznej Ratusza Staromiejskiego. Udział w spotkaniu będzie połączony z kameralnym zwiedzaniem arcydzieł w cenie biletu wstępu do muzeum.
Program
1 października, godz. 12.00
dr hab. Monika Jakubek-Raczkowska, prof. UMK – Wokół symboliki i znaczeń Madonny pod jodłami Cranacha
15 października, godz. 12.00
dr hab. Michał Woźniak, prof. UMK – Sztuka w dobie reformacji
5 listopada, godz. 12.00
prof. dr hab. Wojciech Kowalski – Madonna restituta. Trudny powrót skradzionego dzieła
3 grudnia, godz. 12.00
dr hab. Jacek Tylicki, prof. UMK – Cranach i grafika jego czasu
Od 5 października natomiast zapraszamy na oprowadzanie kuratorskie po wystawie z Anną Kroplewską-Gajewską. Spotkania z obrazami odbędą się w każdą środę i piątek o godz. 15.00. Koszt udziału w wydarzeniu w wydarzeniu wliczony jest w cenę biletów wstępu. W przypadku nieobecności kustosza każdorazowo będziemy informować o zmianach w terminarzu spotkań.
Prezentacja wystawy CRANACH – ARCYMISTRZ RENESANSU w Muzeum Okręgowym w Toruniu była możliwa dzięki przyzwoleniu Jego Ekscelencji ks. arcybiskupa dr. Józefa Kupnego Metropolity Wrocławskiego i uprzejmości ks. dr. Adama Derenia, dyrektora Muzeum Archidiecezjalnego oraz dr. hab. Łukasza Gawła, dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie.
CRANACH – ARCYMISTRZ RENESANSU
Ratusz Staromiejski
Wernisaż wystawy: 29 września 2022 r., godz. 17.00
Wystawa czynna: 30 września–30 grudnia 2022 r.
Kurator wystawy: Anna Kroplewska-Gajewska
____________________
