Bardzo miło jest nam Państwa poinformować, że dwuletni projekt (2023-2024) pn. „Formy piernikarskie w polskich kolekcjach muzealnych. Projekt badawczy” został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kultura ludowa i tradycyjna.
Muzeum Toruńskiego Piernika, fot. K. Deczyński
Celem projektu jest stworzenie katalogu oraz wystawy poświęconej formom piernikarskim znajdującym się w polskich kolekcjach muzealnych. Ekspozycja oraz towarzyszący jej katalog prezentować będą wybrane formy piernikarskie z kilkunastu muzeów w Polsce. Na wystawie pokażemy około 300 drewnianych form. Ze względu na liczbę obiektów wystawa zostanie przygotowana w Ratuszu Staromiejskim w sali wystaw czasowych.
Ratusz Staromiejski oprócz Muzeum Toruńskiego Piernika, Domu Mikołaja Kopernika oraz Muzeum Historii Torunia w Domu Eskenów, jest stałym miejscem prezentacji najsłynniejszych przykładów form piernikarskich z Torunia. Rzeźbione, drewniane formy piernikarskie znaleźć można w wielu muzealnych kolekcjach całej Europy. Dziesiątki takich form przechowują i prezentują także polskie muzea, jednak znacznie częściej skrywają je muzealne magazyny. Spośród licznych zbiorów form do kształtowania pierników zgromadzonych w polskich muzeach, zaledwie kilka jest skatalogowanych (kolekcje z Torunia, Wrocławia, Jeleniej Góry i Krakowa).
Na tym tle pozytywnie wyróżnia się toruński zbiór piernikarskich klocków, który doczekał się w 2020 roku trzeciego opracowania dzięki projektowi ”Od katalogu do wystawy o formach piernikarskich z Muzeum Okręgowego w Toruniu. Badania toruńskiego piernikarstwa”. Działania podjęte w ramach tego zadania pod wieloma względami okazały się wyjątkowe.
Po niemal 65 latach ponownie przebadano jeden z najważniejszych dla Torunia i Muzeum Okręgowego zbiór drewnianych form piernikarskich. Wynikiem prac stał się zarówno katalog prezentujący po raz pierwszy wszystkie 274 zabytkowe formy z kolekcji, jak i znaczną część z ogromnej liczby form współczesnych. Powstała także niecodzienna ekspozycja piernikarskich klocków. Przede wszystkim jednak projekt ten wprowadził nową jakość w działalności realizowanej w Muzeum Toruńskiego Piernika i ukierunkował pracę merytoryczną pracowników Działu Historii Toruńskiego Piernikarstwa na wiele lat. Pokazał także, jak wiele wątków w zakresie kolekcji piernikarskich klocków i piernikarskiej historii pozostaje jeszcze do odkrycia.
W minionych dziesięcioleciach nastąpił bowiem kolejny już renesans piernikarskiego rzemiosła – zarówno w Toruniu, jak i w wielu innych ośrodkach. Obserwujemy ogromne zainteresowanie piernikiem, rzemiosłem piernikarskim oraz powiązanym z nim rzemiosłem snycerskim. Odradza się sztuka wytwarzania piernikarskich klocków, a młodzi adepci rzeźbiarskiego fachu, zafascynowani zabytkowymi formami, tworzą ich wczesne odpowiedniki oraz własne autorskie dzieła. Bez wątpienia przyczyniły się do tego zarówno działania wystawiennicze realizowane w Muzeum Okręgowym w Toruniu (realizacja wystawy stałej „Świat toruńskiego piernika”, wędrująca ekspozycja o tym samym tytule, otwarcie przy ul. Strumykowej 4 Muzeum Toruńskiego Piernika – oddziału Muzeum Okręgowego w Toruniu), szereg projektów edukacyjnych i popularyzatorskich, jak również działalność innych placówek edukacyjno-piernikarskich, które powstają w Toruniu i miejscowościach reaktywujących tradycje wypieku pierników.
Bazując na doświadczeniu i wiedzy zdobytej podczas realizacji zadania „Od katalogu do wystawy…” przygotowany został projekt będący kontynuacją badań prowadzonych przez pracowników Muzeum Okręgowego w Toruniu w latach 2019-2020. Zakłada on realizację prac badawczych nad formami piernikarskimi zgromadzonymi w kolekcjach polskich muzeów oraz bezpłatne działania edukacyjne (spotkania, prelekcje, warsztaty prowadzone przez wysokiej klasy specjalistów). W ramach projektu powstanie katalog, przygotowana zostanie wystawa prezentująca znaczące polskie ośrodki piernikarskie, zorganizowanych będzie szereg działań popularyzatorskich. Będzie to okazja do wymiany informacji doświadczeń, zacieśnienia muzealno-piernikowych relacji, poszerzenia zakresu działalności oraz zainspirowania praktyką innych ośrodków. Do realizacji projektu zaproszone zostały osoby, których działalność zawodowo wiąże się z badaniem tradycji piernikarskich: muzealnicy, historycy, artyści, edukatorzy, ale także pasjonaci piernikarstwa, twórcy ludowi i piernikarze, którzy od lat współpracują z Muzeum Toruńskiego Piernika.
Muzeum Toruńskiego Piernika, fot. K. Deczyński
Kwerendy
Badania nad polskimi kolekcjami form do pierników nie tylko poszerzą stan wiedzy na temat polskiego muzealnictwa, ale także przyczynią się do lepszego zrozumienia znaczenia pierników, jako materialnego i niematerialnego dziedzictwa. Projekt umożliwi i ułatwi poznanie naszych regionalnych tradycji, kulinarnych i artystycznych upodobań, historycznych uwarunkowań, determinujących często rozwój lub zanik tradycji piernikarskich w danym regionie.
Działania edukacyjne
Realizacja zadania stanie się niekonwencjonalną formą edukacji, lekcją historii – poprzez poznanie dziejów piernikarskich ośrodków w różnych rejonach kraju. Zaproszeni do współpracy twórcy ludowi, autorzy form do pierników, nie tylko opowiedzą o swojej twórczości, ale także przybliżą zanikający zawód snycerza, opowiedzą o technice pracy z drewnem, jego właściwościach oraz potrzebnych narzędziach. Realizacja projektu będzie doskonałą okazją do konsolidacji i zacieśnienia relacji między ośrodkami piernikarskimi kultywującymi swoje tradycje, placówkami muzealnymi badającymi regionalną historię, a także pomiędzy dużymi producentami i mniejszymi wytwórcami korzennych specjałów.
Publikacja
Dzięki realizacji zadnia powstanie pierwsze tak znaczące opracowanie kolekcji form piernikarskich znajdujących się w zasobach polskich muzeów. Będzie to swoista baza wiedzy i źródło informacji na temat polskich tradycji piernikarskich oraz związanych z nimi zbiorów muzealnych. Stanowić to będzie także wstęp do dalszych badań i poszukiwań.
Wystawa
Znaczącym elementem działań będzie popularyzacja przygotowanej ekspozycji. By umożliwić do niej szeroki i bezpłatny dostęp, zostaną nagrane krótkie filmy dokumentujące i przybliżające zarówno sam projekt, jak i wybrane muzealne kolekcje. Przygotowana zostanie także prezentacja, dzięki której muzea użyczające obiekty na wystawę będą mogły zaprezentować ją wirtualnie – w swojej instytucji (na stronie internetowej lub w przestrzeni wystawienniczej), a każdy zainteresowany będzie mógł dzięki temu zwiedzić ją wirtualnie.
Projekt dofinansowany jest ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. Suma środków pozostających w dyspozycji Ministra: 70 000,00 PLN
Rok 2023: 20 000,00
Rok 2024: 50 000,00
__________
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
