Torunianie oczami pierwszych fotografów – w atelier fotograficznym XIX/XX wieku

Już od 15 stycznia 2021 roku w Muzeum Historii Torunia w Domu Eskenów będą mogli Państwo odwiedzać wystawę zatytułowaną Torunianie oczami pierwszych fotografów – w atelier fotograficznym XIX/XX wieku, która ma przede wszystkim przybliżyć działalność pierwszych toruńskich atelier fotograficznych. Wyeksponowane zostaną fotografie portretowe pochodzące z 13 zakładów działających od II połowy XIX do pierwszych dekad XX wieku. Informacji na ich temat dostarczają głównie Księgi adresowe miasta Torunia oraz lokalna prasa.

Najstarszy prezentowany zakład to Atelier Jacobi, najlepiej rozwijający się pod kierownictwem Aleksandra Jacobiego (od 1857), który siedziby swojej firmy miał także w Podgórzu, Inowrocławiu, Chełmnie i Poznaniu. Jego zakład reklamował się przygotowywaniem fotografii w każdym rozmiarze oraz możliwością wyboru ram w najnowszych wzorach. Z kolei fotograf Julius Liebig, którego działający od lat 50. XIX wieku zakład był otwarty nawet w niedziele i święta, polecał artystycznie wykonywane portrety, karty wizytowe oraz kopie w „uczciwych cenach”. Swoje portrety polecali szczególnie nadworny fotograf Jego Królewskiej Mości króla Prus – A. Wachs oraz Joseph Assmann, a zamówienia na portrety olejne realizowali Georg F. Wolfgang oraz Guido Schubert. „Uczciwymi cenami” reklamowała się działająca od 1862 roku firma C.S. Schlenke&Comp. Z kolei nagradzany na zagranicznych wystawach Heinrich Gerdom zachwalał swój zakład, podkreślając jego wyposażenie w telefon i elektryczną windę. W atelier Bernarda Kruse (Kruse i Carstensen), które po niemal 20 latach działalności zastąpił zakład Maksa Hoyera, wykonywano także fotografie widokowe. Z kolei założyciel pierwszego polskiego zakładu fotograficznego (od 1897), Stanisław Kobielski, specjalizował się w fotografiach dziecięcych. Portrety na broszki czy medaliony, także na porcelanie czy marmurze, reklamował nagradzany na światowych wystawach Carl Bonath, który prowadził nie tylko warsztat oprawiania obrazów, ale także sprzedaż artykułów fotograficznych. Swoją powiększalnię zachwalał z kolei Jan Mełnicki, podpisujący swoje atelier jako „pierwszy i najstarszy polski zakład artystycznej fotografii i powiększeń; założony w roku 1908”.

Wraz z rozwojem, a następnie upowszechnianiem się fotografii zainteresowanie nią wzrastało także wśród mieszkańców Torunia. Chętnie uwieczniali zatem ważne wydarzenia ze swojego życia, fotografując się w strojach ślubnych, komunijnych czy mundurach wojskowych. Tak utrwalone wizerunki zapewne często ofiarowywali najbliższym na pamiątkę. Na wystawie zobaczymy zatem portrety gabinetowe i wizytowe, fotografie komunijne, ślubne i wojskowe, zdjęcia rodzinne i dziecięce. Prezentowane zdjęcia to głównie anonimowe portrety. Jednak zdarzają się wśród nich podobizny postaci znanych lokalnej społeczności, duchownych toruńskich, ludzi kultury i nauki, działaczy społecznych i polityków.

Fotografie należy analizować jako źródła historyczne, świadectwa ważnych wydarzeń, o których wiedzę pielęgnują całe pokolenia, pieczołowicie przechowując rodzinne pamiątki. Portrety stanowią także ważne źródło wiedzy na temat mody i panujących obyczajów, ale też dają wyobrażenie o statusie społecznym osób fotografowanych. Pozwalają nie tylko poznać technikę wykonywania dawnej fotografii, ale i stać się na moment obserwatorem uwiecznionych na zdjęciach wydarzeń z życia torunian.

Wystawę wzbogaci ekspozycja strojów, elementów strojów i akcesoriów z XIX i początku XX wieku oraz dawnego sprzętu fotograficznego.

Niech przedsmakiem wystawy będzie kilka wybranych fotografii ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, których oryginały znajdą się na ekspozycji.

dr Alicja Sumowska