Autorzy katalogu: Małgorzata Mikulska-Wernerowicz, Krzysztof Lewandowski
Dyrektor i redaktor naczelny wydawnictwa: dr Marek Rubnikowicz
Autorzy artykułów: Krzysztof Lewandowski, Grażyna Szelągowska (Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu), dr Stanisław Kośmiński (Wydział Sztuk Pięknych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Małgorzata Mikulska-Wernerowicz
Tłumaczenia tekstów: Józef Jarosz (Biuro Tłumaczeń Jarosz), Maciej Kapałczyński (MK Tłumaczenia)
Opracowanie redakcyjne, korekta: Joanna Załuska
Fotografie form: Krzysztof Deczyński
Opracowanie graficzne, skład, przygotowanie do druku: Krzysztof Deczyński
Druk: Artis Poligrafia s.c. Toruń
384 strony, twarda oprawa, wydanie pierwsze
Publikację można zakupić w tym miejscu >>> SKLEP
Rzeźbione, drewniane formy piernikarskie znaleźć można w wielu muzealnych kolekcjach całej Europy. Dziesiątki takich form przechowują i prezentują także polskie muzea, jednak znacznie częściej skrywają je muzealne magazyny. Spośród licznych zbiorów form zgromadzonych w polskich muzeach, zaledwie kilka jest skatalogowanych. Toruńska kolekcja piernikarskich klocków jest tu niewątpliwie ewenementem – doczekała się już trzeciego opracowania. Po blisko 65 latach pracownicy Muzeum Okręgowego w Toruniu po raz kolejny podjęli próbę usystematyzowania wiedzy i zaprezentowania najnowszego stanu badań dotyczącego form do pierników gromadzonych od ponad 100 lat w Muzeum Okręgowym w Toruniu. Kolekcja ta, niewątpliwie jedna z najświetniejszych tego typu w polskich muzeach, zajmuje znaczące miejsce wśród eksponatów Muzeum Okręgowego w Toruniu. Piernikarskie klocki ponownie zostały przebadane i poddane analizie historycznej i ikonograficznej. Przygotowany przez pracowników Działu Historii Toruńskiego Piernikarstwa Katalog form piernikarskich to przede wszystkim efekt dwuletniego projektu badawczego, realizowanego dzięki zaangażowaniu i finansowemu wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W efekcie prac przeprowadzonych w trakcie realizacji zadania „Od katalogu do wystawy o formach piernikarskich z Muzeum Okręgowego w Toruniu. Badania toruńskiego piernikarstwa” w programie „Kultura ludowa i tradycyjna” powstała doskonałej jakości dokumentacja wizualna toruńskiej kolekcji. Jej autorem jest znakomity fotograf – Krzysztof Deczyński. Każdy obiekt został sfotografowany ze szczególnym uwzględnieniem i zaakcentowaniem subtelnego detalu rzeźbiarskiego.
W oparciu o istniejące źródła i opracowania oraz przeprowadzone kwerendy dokonano analiz porównawczych i ikonograficznych. Ponownie wykonane badania pozwoliły na zweryfikowanie, uzupełnienie i ujednolicenie not katalogowych, a także przygotowanie niezwykle istotnego wykazu utraconych form piernikarskich – zarówno tych zaginionych podczas II wojny światowej, jak i w latach powojennych. Całości dopełnia wykaz motywów pojawiających się na formach z toruńskiego Muzeum. Uwzględniając obecny stan badań prowadzonych zarówno przez pracowników Działu Historii Toruńskiego Piernikarstwa, jak i innych badaczy, uzupełniono publikację o zagadnienia, które we wcześniejszych opracowaniach potraktowano marginalnie. Zaproszeni do współpracy specjaliści wzbogacili wydawnictwo o pakiet informacji na temat pierników ludowych i technologii pracy z drewnem. Warsztat rzeźbiarza opisany został przez praktyka – autora form powstałych w trakcie realizacji projektu – dr. Stanisława Kośmińskiego (artysta rzeźbiarz z Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, na co dzień zmagający się z drewnianą materią i jak mało kto „czujący drewno”). Rzadko podejmowany wątek piernika ludowego i tzw. piernika odpustowego przybliżyła Grażyna Szelągowska – starszy kustosz w Muzeum Etnograficznym im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu. Zagadnienie funkcjonowania piernika w obyczajowości wsi to temat o tyle interesujący, że charakteryzuje ten etap w historii piernikarstwa, w którym elitarny do tej pory piernik, a więc produkt zarezerwowany dla najbardziej zamożnych warstw społecznych, zaczyna się „pauperyzować” i trafia „pod strzechy”. Wraz z intensyfikacją produkcji pierników w nowoczesnych fabrykach w XIX wieku nastąpił bowiem spadek produkcji pierników dekoracyjnych, co pociągało za sobą upadek artystycznej snycerki piernikarskiej, którą kontynuowano w małych miejscowościach. Powstawały tam formy o nieskomplikowanych przedstawieniach, należące coraz częściej do kręgu sztuki ludowej.
Oddając głos i pióro zaproszonym specjalistom, autorzy pragnęli pokazać szerszy kontekst toruńskich zbiorów, których jakość i znaczenie wykracza daleko poza typowy element muzealnej kolekcji i narzędzie pomocne przy formowaniu i produkcji pierników.
Małgorzata Mikulska-Wernerowicz
Dział Historii Toruńskiego Piernikarstwa
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
