W 1857 roku w Toruniu powstaje kolejny, po słynnej Fabryce Gustav Weese, znaczący zakład piernikarski, którego właścicielem był Herrmann Thomas. Pierwszy właściciel rozpoczynał zawód z trzema robotnikami. W 1885 roku firmę przejął jego syn Oskar, który rozbudował przedsiębiorstwo. Fabryka mieściła się przy Rynku Nowomiejskim 4 i rozciągała aż do ul. Piernikarskiej. Obejmowała także budynek przy ul. św. Jakuba 13. Od frontu znajdowały się pomieszczenia biurowe i handlowe, magazyny ciągnęły się przez podwórze aż do ul. Piernikarskiej. Drugi budynek magazynowy znajdował się od strony ul. św. Jakuba 13. Zakład zajmował ok. 2000 m² powierzchni. Do najważniejszych pomieszczeń należały: piekarnia „katarzynek”, piekarnia pierników glazurowanych, pomieszczenie do produkcji ciasta, tylny dziedziniec ze składowiskiem miodu oraz biura. Fabryka posiadała 15 przedstawicieli handlowych, asortyment liczył ok. 75 gatunków wypieków[1]. Firma Herrmanna Thomasa była w posiadaniu 152 form piernikarskich.
Zdjęcie fabryki z piernika z księgi jubileuszowej Herrmanna Thomasa, 1907 r. (zbiory Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu)
Tylny dziedziniec fabryki z częściowym składowiskiem miodu, pocz. XX wieku (zbiory Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu)
Do wyrobu pierników Fabryka Herrmann Thomas zatrudniała rocznie ok. 150-200 pracowników (ok. 1907 r.), a produkcja „katarzynek” w tym czasie wynosiła ok. 10 milionów sztuk. Rynki zbytu firmy znajdowały się nie tylko w Europie, ale także w Ameryce, Afryce, Australii. 18 kwietnia 1900 roku Oskar Thomas został mianowany nadwornym dostawcą Jego Wysokości Cesarza niemieckiego, na którego dwór wysyłał już swoje wyroby od lat.
Krasnale z piernikami firmy Herrmann Thomas, widok starówki z pomnikiem Mikołaja Kopernika, panorama Torunia, poczta główna, Krzywa Wieża, 1911 r. (zbiory Muzeum Okręgowego w Toruniu)
W latach międzywojennych pracowało w fabryce od 30 do 88 osób. Firma nie uniknęła trudności finansowych w tym czasie. W 1936 roku pod tym samym adresem działała już Fabryka Pierników Albina Rosta, dawniej Fabryka Herrmann Thomas. Po wojnie firma nie wznowiła działalności, a 14 lipca 1948 roku fabryka przeszła na własność Państwa Polskiego
Fabryka pierników Herrmann Thomas zbudowana z ciasta piernikowego przez Państwa Danutę i Marka Komuszyna, 22.09.2018 r. (Pszenno-Żytnie Pierniki z Oleśnicy)
To właśnie ta firma przygotowała replikę swojej fabryki wykonaną z piernika. Cała konstrukcja, stworzona z tysięcy pierników z najlepszego ciasta, orzechów, migdałów, czekolady i cukru, ważyła ok. 250 kg i miała 2 metry wysokości. Przed budynkiem stało 30 pracowników wykonanych z cukru w odświętnych strojach. Na szczycie budowli umieszczono sztandar z napisem „Niech żyje cesarz”. Całość przygotowały 4 pracownice Fabryki w ciągu 3 tygodni.
Piernikowe dzieło sztuki stanęło na Dworcu w Toruniu na przywitanie Cesarza Wilhelma II, który 22 września 1894 roku odwiedził Toruń. Cesarz był pierwszym panującym, który do Torunia przybył koleją. Jego Wysokość wypowiedział się z najwyższym uznaniem o pomyślnej pracy i wyraził zachwyt budowlą, co wywołało wybuch radości wśród piernikarzy toruńskiej fabryki.
Krzysztof Lewandowski
Muzeum Okręgowe w Toruniu
Dział Historii Toruńskiego Piernikarstwa
[1] Festschrift zum 50 Jährigen Bestehen der Honigkuchenfabrik Hermann Thomas In Thorn. Toruń 1907 (tłum. K. Olszewski), s. 27.
