Wystawa w Muzeum Historii Torunia: „Biało-czarne. Toruń w cieniu swastyki”
Miejsce: ul. Łazienna 16.
Wernisaż: 13 grudnia 2019, godz. 17.00
Wystawa czynna: 13 grudnia 2019 – 27 września 2020
Kurator: dr Iwona Markowska
Pierwsze oddziały wojsk niemieckich wkroczyły do Torunia 7 września 1939 roku około godziny 13.00. Najpierw ulicą Lubicką przybył patrol zwiadowczy, potem pomiędzy 17.00–18.00 do miasta wjechały wozy pancerne z 218 dywizji – Panzer-Abwehr-Abteilung. Dzień ten stanowił początek trwającej 1974 dni okupacji miasta. Symbolem niemieckiej władzy stała się powiewająca z gmachu Ratusza Staromiejskiego niemiecka flaga ze znakiem swastyki. Mieszkańcy Torunia w czasie okupacji doznali całego szeregu represji ze strony okupanta. Bardzo szybko doświadczyli grozy wojny. Już 1 września 1939 roku nad miastem pojawiły się samoloty wrogiej Luftwaffe, które zbombardowały toruńskie lotnisko. Jesienią 1939 roku miastem wstrząsnęła fala aresztowań. Dla ludności Torunia i powiatu toruńskiego był to niewątpliwie najtragiczniejszy okres okupacji. Część aresztowanych straciła życie w czasie zbiorowych egzekucji w lasach Barbarki.
Na wystawie obejrzeć można fotografie i dokumenty, które stanowią świadectwo tych niezwykle trudnych dla mieszkańców Torunia dni. Pokazują one, jak wyglądało nasze miasto zimą 1939/1940, nazywaną czasami zimą stulecia, jak po zamarzniętej Wiśle przeprawiano się na jej drugi brzeg, ponieważ oba mosty były zniszczone, jak brakowało wody z powodu pękających od niskich temperatur rur, w jakich ciężkich warunkach przyszło żyć mieszkańcom Kozackich Gór itd. Nie została także pominięta tematyka związana z różnymi aspektami życia, które prowadziła ludność niemiecka w naszym mieście. Mówiąc o II wojnie światowej w Toruniu nie należy zapominać również o pięknie utrzymanych ulicach i parkach, teatrach, bibliotekach, koncertach, wystawach, bardzo uroczyście obchodzonych niemieckich świętach narodowych, rozmaitych rocznicach oraz obchodach urodzin i imienin kanclerza Rzeszy Adolfa Hitlera itp. Większość imprez miała charakter propagandowy, a ich celem było pokazanie niemieckiego charakteru grodu Kopernika.
Tytułowy zwrot „Biało-czarne” odnosi się nie tylko do koloru fotografii wykonanych podczas okupacji, które stanowią bardzo sugestywne źródło przekazu. Fraza ta ma za zadanie przede wszystkim podkreślać jaskrawy kontrast pomiędzy warunkami życia polskich i niemieckich mieszkańców okupowanego Torunia.
Wydarzenie dofinansowane przez Gminę Miasta Toruń
Wystawa na dziedzińcu Ratusza Staromiejskiego: „Biało-czarne. Toruń w cieniu swastyki. W 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej”
Czas ekspozycji: od 7 września 2019.
Kurator: dr Iwona Markowska
Wystawę „Biało-czarne. Toruń w cieniu swastyki. W 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej” będzie można zobaczyć na dziedzińcu Ratusza Staromiejskiego już od 7 września 2019 roku. Data ta nie została wybrana przypadkowo. Równo 80 lat temu, 7 września 1939 roku do Torunia wkroczyły pierwsze oddziały wojsk niemieckich. Dzień ten stanowił początek trwającej 1974 dni okupacji miasta. Jej symbolem stała się powiewająca na gmachu Ratusza Staromiejskiego flaga hitlerowska.
Tytułowy zwrot biało – czarne ma nie tylko nasuwać skojarzenia związane z barwą fotografii z lat 1939-1945, lecz wskazuje również na kontrast pomiędzy warunkami egzystencjalnymi polskich i niemieckich mieszkańców Torunia. Dla Polaków okres okupacji to czas wszechogarniającego terroru i różnego rodzaju prześladowań oraz eksterminacji fizycznej, natomiast ludność niemiecka wiodła w tym czasie stosunkowo dostatnie i komfortowe życie. Dział niemiecki teatr, biblioteki, a w gmachu Ratusza Staromiejskiego, urządzono Muzeum Miejskie. Na starannie utrzymanych ulicach w centrum widywano najwyższych dygnitarzy wojskowych i cywilnych Trzeciej Rzeszy podziwiających gotycką architekturę grodu Kopernika Obraz Torunia z lat 1939 – 1945 jest zatem niejednorodny i przepełniony jaskrawymi przeciwieństwami.
W czasie realizacji ekspozycji wykorzystano fotografie ze zbiorów: Muzeum Okręgowego w Toruniu, Archiwum Państwowego w Toruniu, Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej. Archiwum i Muzeum Pomorskiego Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek, Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej oraz zbiorów prywatnych.
Podpis do zdjęcia:
Wizyta w Toruniu ministra spraw wewnętrznych Rzeszy Wilhelma Fricka. Przywitanie przez burmistrza Franza Jakoba przed główną siedzibą administracji miejskiej przy pl. Teatralnym 2, fot. Kurt Grimm, 21 czerwca 1942 r. Ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu.
