Konfraternia Artystów w Toruniu w latach 1920 – 1939. W stulecie niepodległości
Ratusz Staromiejski
Wystawa czynna: 13 marca – 18 października 2020
Kuratorzy: Anna Kroplewska-Gajewska, Aleksandra Mierzejewska
Okres międzywojenny w Toruniu to czas organizacji nowego życia politycznego, społecznego i artystycznego. W latach 20. XX wieku, kiedy Toruń znalazł się w granicach administracyjnych nowego państwa polskiego, ważną rolę odgrywały stowarzyszenia kształtujące kulturę miasta w okresie międzywojennym – utworzona 16 grudnia 1920 roku z inicjatywy Juliana Fałata Konfraternia Artystów w Toruniu z siedzibą w Ratuszu Staromiejskim. Jej członkowie byli aktywnymi artystami i działaczami. Organizowali wystawy w ramach powstałego 17 stycznia 1922 roku Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych oraz zabiegali o Pomorski Uniwersytet Powszechny i stałą wystawę sztuki pomorskiej. W latach 1921–1923 działał, założony m.in. przez konfratrów – Felicjana Szczęsnego Kowarskiego i Henryka Szczyglińskiego – Zakład Graficzny „Sztuka”. Do pensjonatu, prowadzonego przez przybyłą z Zakopanego Kazimierę Żuławską, przyjeżdżali m.in. Stanisław Ignacy Witkiewicz i Tymon Niesiołowski, którzy także w Toruniu mieli swoje indywidualne wystawy. W wielonarodowym, budzącym się do nowego życia Toruniu był to czas ogromnych starań i nadziei, których zrealizowanie utrudniała sytuacja społeczno-gospodarcza połączonego po zaborach kraju. Celem Konfraterni było odbudowanie życia kulturalnego w Toruniu poprzez m.in. „pobudzanie swych członków do pracy w zakresie literackim i artystycznym, twórczym, odtwórczym i naukowym; przyczynianie się do rozbudzenia w społeczeństwie zainteresowania dla spraw z powyższego zakresu; pracy nad zachowaniem i rozwojem elementów kultury polskiej na Pomorzu”[1]. Organizowano odczyty i dyskusje, prenumeratę czasopism, własną bibliotekę oraz wydawano w latach 1936-1938 „Tekę Pomorską”[2]. Założycielami Konfraterni byli także: Eugeniusz Gros, Felicjan Szczęsny Kowarski, Zenon Nowakowski, Eugeniusz Przybył, Józef Ruffer i Henryk Szczygliński[3]. W różnym czasie prawie dwudziestoletniej działalności stowarzyszenia do jego członków zaliczali się także artyści: Wojciech Aleksander Durek, Feliks Paweł Gęstwicki, Edward Karniej, Feliks Krassowski, Ignacy Mazurek, Wojciech Podlaszewski i Ignacy Zelek[4]. Jedną z czołowych postaci Konfraterni był dr Otton Steinborn, pierwszy komisaryczny burmistrz Torunia po odzyskaniu przez miasto niepodległości.Wystawa w związku z obchodami rocznicy stu lat niepodległości, oprócz dzieł sztuki, prezentuje także dokumenty związane z promowaniem kultury polskiej w Toruniu, które przejawiało się licznymi inicjatywami wystawienniczymi, pomnikowymi i publikacjami.
Anna Kroplewska-Gajewska
[1]. Bełkot J., Wśród fratrów i konfratrów toruńskich. Z dziejów życia kulturalnego Torunia w latach 1920-1939, Toruń 1982, s. 26-27 za: „Nauka Polska” 1924, s. 422.
[2]. Tamże, s. 26-27 za: „Nauka Polska” 1924, s. 422.
[3]. Ponadto dokument podpisali: Otton Steinborn, Artur Górski, Karol Popiel, Mieczysław Nawrowski i Stanisław Riess.
[4]. Ponadto: Janusz Jarosiewicz, Janina Malessa, Stanisław Miller, Wilk Ossecki, Leszek Pindelski, Erika Schultze, Anna Schultze-Koeperowa, Aleksander Sysko, Kazimierz Waluk, Stefan Wojciechowski, Stanisław Zalewski i Zofia Woynianka.
