Japonia jest krajem o bardzo bogatej tradycji i historii tkanin, a współcześnie również mody. Najbardziej rozpoznawalnym w świecie symbolem tej tradycji jest japońskie kimono.
Samo słowo kimono oznacza „rzecz do noszenia” i zostało przyjęte powszechnie w połowie XIX wieku, w epoce Meiji. Pierwotnie noszone przez klasę ubogą lub w formie bielizny przez arystokrację, z czasem ewoluowało do stroju wszystkich klas i obu płci. Dzisiaj choć rzadziej noszone, jednak wciąż podziwiane i uważane strój czerpiący z historii pokoleń, ukształtowany w estetyce japońskiej i wciąż inspirujący świat mody. Studiując jego historię możemy, dostrzec zarówno zachodzące w dziejach zmiany społeczne jak i rozwój rzemiosła i ciekawe artystyczne trendy. Kimono nosi się owijając sylwetkę lewą stroną nad prawą i podtrzymując w talii pasem zwanym obi. Długość stroju można regulować, podciągając nadmiar materiału pod pas obi. W zależności od rodzaju i okazji, na którą zakładamy kimono można dopasować do osoby noszącej. Można na przykład odciągnąć kołnierz, aby bardziej zmysłowo odsłonić kark kobiety. Prawidłowe założenie pozwala na swobodę ruchu, co jest przydatną cechą w kulturze, w której wiele czynności wykonuje się siedząc matach tatami. Kimono jest również dobrze dopasowane do japońskiego klimatu: bez podszewki noszone w wilgotne lata, a kilkuwarstwowe z grubszego jedwabiu lub wełny w zimie.
W formie rozłożone kimono tworzy literę T. Kiedy przyjrzymy się uważnie widzimy zszyte ze sobą pasy o szerokości od 38 do 40 cm, stanowiące szerokość rękawa i pół pleców. To właśnie z takiej szerokości i długości 12-13 metrów brytu tkaniny powstaje kimono. Sprzedawcy nowych kimon często początkowo oferują zainteresowanym rolkę tkaniny, z której następnie skrojone i uszyte zostaje kimono na wymiar.
Wzory przedstawione na kimonie często mają złożone znaczenie symboliczne. Określone motywy były używane do wskazywania cnót lub atrybutów osoby noszącej, nawiązywały do pory roku lub okazji. Zdarza się również jak podczas ślubów i festiwali, że przedstawione symbole przynosiły szczęście noszącemu. Twórcy kimon najchętniej sięgali również do przedstawień zmieniającego się wraz z porami roku świata natury: roślin, zwierząt, wyobrażeń wody, fal, chmur czy płatków śniegu. Charakterystyczne są również kompozycje oparte na zawiłych wzorach geometrycznych, zwykle nawiązujące do kształtów występujących w naturze, takich jak kratki czy pasy. Zdarzają się także motywy zaczerpnięte z opowiadań i poezji. Projekt wzoru stanowi zawsze ściśle przemyślaną kompozycję i nawet jeśli kimono zmieni kształt po założeniu go na osobę, widoczne dla oka pozostanie zawsze to, co jest najciekawsze. Istotna jest również zastosowana kolorystyka barwienia użytej na kimono tkaniny. Uważa się bowiem, że barwniki uosabiają ducha roślin, z których są pozyskiwane. Dlatego też wszelkie właściwości lecznicze są przenoszone na kolorową tkaninę. Na przykład niebieski, który wywodzi się z indygo służył jako środek odstraszający węże i owady.
To co budzi w nas zachwyt, gdy patrzymy na tradycyjny strój japoński – kimono, osiągane jest przez wykorzystanie misternie tkanych i barwionych jedwabiów. Zdobienia wykonywane ręcznie lub maszynowo uzyskiwane są rozmaitymi metodami: tkanymi, malowanymi czy z użyciem szablonów barwierskich i haftu. Przygotowanie ręczne materiałów na kimono odbywa się w wyspecjalizowanych warsztatach gdzie tradycyjne techniki przekazywane są nierzadko z pokolenia na pokolenie. W dzisiejszych czasach zdarza się, że oprócz stosowania technik dawnych korzysta się z pomocy maszyn i komputerów.
Na wystawie zachęcamy do spojrzenia na kimona pod kątem dekoracyjności wzoru zawartej w prostej formie. W dobie powtarzalności dostępnych ubrań na rynku, niech będzie to zaproszenie do czerpania inspiracji do własnych działań artystycznych, wyrażaniu siebie poprzez modę i ubiór. Może to również być początek przygody poznawania Japonii, przez kimono i zawarte w nim znaczenia.
Wystawa prezentuje zbiory z Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie.
Joanna Haba
Kimono – forma, wzór, rzecz do noszenia. Stroje japońskie z kolekcji Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie
Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu w Kamienicy pod Gwiazdą
Wernisaż: 3 września, godz. 17:00 (wstęp wolny)
Wystawa czynna: 4 września – 14 listopada
Kuratorki: Joanna Haba, Katarzyna Paczuska
