Kolekcja malarstwa europejskiego w Zamku Królewskim na Wawelu została zapoczątkowana w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Obrazy, które w wiekach XVI i XVII zdobiły zamkowe komnaty przepadły, a brak odpowiedniej bazy źródłowej uniemożliwia odtworzenie pierwotnego ich urządzenia. Puste wnętrza muzeum tworzonego w salach zamku w okresie międzywojennym zapełniały się dziełami sztuki głównie dzięki ofiarności całego społeczeństwa. Zbiory malarstwa to głównie dary, w tym największe: Jerzego Mycielskiego (1830-1928) i Leona Pinińskiego (1857–1938), obrazy z dawnej galerii Miączyńskich-Dzieduszyckich we Lwowie, a także późniejsze zakupy. Do najcenniejszych należy dar Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku z 2020 roku. To wizerunek Władysława Zygmunta Wazy, wykonany w warsztacie Rubensa i związany z podróżą polskiego królewicza do Niderlandów w 1624 roku.
Pieter Paul Rubens – Portret królewicza Władysława Zygmunta Wazy
Wśród dzieł malarstwa Niderlandów Południowych XVI i XVII wieku w zbiorach wawelskich największą i najciekawszą grupę stanowią prezentowane na wystawie obrazy wykonane w warsztatach malarzy antwerpskich. W połowie XVI wieku Antwerpia stała się najważniejszym rynkiem dla sztuki i wyrobów luksusowych w Europie, co było pochodną ekonomicznego sukcesu miasta i rosnącego dobrobytu jego mieszkańców. Pracujący w mieście malarze, rzeźbiarze, złotnicy, twórcy tapiserii, wydawcy rycin oferowali tu swoje wyroby kupcom z całej Europy. Obrazy wykonywano nie tylko na zamówienie, sprzedawano je w sklepach połączonych z warsztatami oraz na organizowanych corocznie targach zwanych „panden”. W ten sposób zaspokajano potrzeby zarówno ambitnych kolekcjonerów i amatorów sztuki, jak też mniej wymagającej klienteli.
W wawelskiej kolekcji malarstwa nie znajdziemy dzieł najsłynniejszych malarzy niderlandzkich, ale są dzieła wybitne: Jana van Hemessena, Frederika Valckenborcha, Bartholomaeusa Sprangera, Fransa II Franckena. Są także repliki warsztatowe namalowane przez artystów powtarzających kompozycję i styl mistrzów o znanych nazwiskach oraz kilka kopii – zarówno współczesnych oryginałom, jak też późniejszych. Stanowią trwały ślad kolekcjonerskich pasji dawnych miłośników sztuki.
Joanna Winiewicz-Wolska
Dział Malarstwa, Zamek Królewski na Wawelu
Malarstwo niderlandzkie i flamandzkie ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu
Ratusz Staromiejski, sala wystaw czasowych II p.
Termin: 4 maja 2021 – 27 czerwca 2021
Kurator wystawy: Joanna Winiewicz – Wolska
Aranżacja plastyczna: Tomasz Pietrzyk
