Ogromny, dumnie stojący w samym sercu toruńskiej starówki Ratusz Staromiejski to nie tylko jeden z najpiękniejszych zabytków miasta znanego turystom z pierników czy osoby Mikołaja Kopernika. Monument ten stanowi część gotyckiego Zespołu Staromiejskiego, znajdującego się od ponad 20 lat na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Z pewnością jest to punkt miasta, którego nie powinno zabraknąć w planie żadnej wycieczki. Dlaczego? O tym opowiemy w dalszej części tekstu. Zapraszamy do lektury.
Ciekawa historia zabytkowego Ratusza – co warto wiedzieć o tym miejscu?
Serce miasta – tak w skrócie można określić to, czym przez wieki Ratusz był dla Torunia. To tutaj toczyło się życie handlowe i polityczne – sprzedawano żywność, wyroby rzemieślnicze, podejmowano władców, a nawet wymierzano publicznie kary. Historia tego miejsca sięga przełomu XIII oraz XIV wieku – czasów przypadających na rozkwit architektury gotyckiej. Wzniesiona wówczas wieża, służąca za więzienie, skarbiec, jak również archiwum została ogrodzona murami i ozdobiona blaszanym hełmem. W obecnym kształcie góruje nad toruńską starówką od 1385 roku. Co jeszcze kryły wnętrza Ratusza? Na parterze: przede wszystkim kramy, ławy chlebowe czy salę sądową; w piwnicach natomiast warzono piwo, produkowano wina. Piętro budynku zajmowała sala, w której obradowała rada miejska i przeznaczona dla odwiedzających miasto królów wielka Sala Mieszczańska. Władcą szczególnie bliskim miastu się był Jan Olbracht, który zmarł w jednej z sal ratuszowych – do dziś jego serce spoczywa w kościele św. Janów w Toruniu.
Zmiany w wyglądzie Ratusza Staromiejskiego, czyli dlaczego wygląda on inaczej niż pierwotnie?
Początek XVII wieku przyniósł kompleksową przebudowę obiektu, idącą w kierunku manierystycznym. Budynek zyskał m.in. wiele elementów dekoracyjnych, takich jak szczyty, wieżyczki czy ramy okienne. Na szczęście ówczesny architekt, Antoni van Oppergen zadbał o zachowanie gotyckiego charakteru zabytku. Warto wspomnieć, że w 1645 roku na terenie Ratusza odbyły się Colloquium Charitativum, czyli dyskusje religijnie, będące próbą pogodzenia wyznań chrześcijańskich. Wydarzeniem, niewątpliwie najtragiczniejszym w dziejach tego monumentu, mającym ogromny wpływ na jego obecny wygląd był pożar z 1703 roku spowodowany bombardowaniem miasta przez Szwedów. Po zakończeniu działań wojennych okazało się, że przetrwały solidne mury, co pozwoliło na odbudowę Ratusza jeszcze w tym samym stuleciu. Uważni i zapoznani z jego historią turyści zauważą z pewnością brak dawnego hełmu oraz osmalone cegły w niższej partii wieży.
Legenda o powstaniu Ratusza, czyli zapraszamy do liczenia i odkrywania
Żeby było ciekawiej – z powstaniem Ratusza związana jest pewna legenda. Głosi ona, że zabytek nosi znamiona podobieństwa do… kalendarza. I tak: wieża ma symbolizować rok, cztery bramy to pory roku, dwanaście sal nawiązuje do liczby miesięcy. Chętni mogą spróbować policzyć okna – podobno jest ich tyle, ile dni w roku. Jak wieść niesie – lata przestępne zmuszały mieszczan do wykuwania dodatkowego otworu, tak, aby wszystko zgadzało się co do joty. Warto na pewno skorzystać z pięknej pogody, jeśli na taką trafimy podczas wycieczki po mieście i wybrać się na taras widokowy, gwarantujący niezapomniane widoki na toruńską panoramę z Wisłą w tle. Sama wieża od XIV wieku wyposażona jest w mechaniczny zegar, który był pierwszym tego typu czasomierzem w państwie krzyżackim (dziś to drugi najstarszy – zaraz po zegarze wrocławskim – mechanizm w Polsce). Przy okazji warto poszukać w oknach kamienic, na murach lub w innych zakamarkach zabawnych figurek mieszczan. To doskonała rozrywka – zwłaszcza dla dzieci, chętnie podejmujących się takiej zabawy.
Wystawy Muzeum Okręgowego w Toruniu znajdujące się współcześnie w Ratuszu Staromiejskim
Od ponad 100 lat, z niewielkimi przerwami, wnętrza Ratusza służą jako miejsce gromadzenia zbiorów o niezwykłej wartości historycznej – dziś ponad połowę powierzchni wystawienniczej zajmuje Galeria Malarstwa polskiego z dziełami Jana Matejki, Stanisława Ignacego Witkiewicza, Jacka Malczewskiego czy Zdzisława Beksińskiego. Obecnie odbywają się tutaj liczne uroczystości oraz wydarzenia kulturalne. Wnętrza kryją m.in. Galerię Sztuki Gotyckiej, w której znalazły się unikatowe XIV-wieczne witraże. Goście mogą podziwiać też ekspozycję dotyczącą rzemiosła artystycznego z okresu od XIII do XVIII wieku. Miłośników pierniczków z pewnością ucieszy kolekcja form do ich wypieku; warto też poświęcić chwilę na wystawę Mennice i monety toruńskie. Prawdziwym skarbem jest wspomniana wcześniej Sala Mieszczańska kryjąca portrety wybitnych mieszczan, żyjących w Toruniu od XVI do XVIII wieku – to tutaj ze ścian patrzy na nas Mikołaj Kopernik. Polecamy także spacer do Sali Królewskiej, gdzie zaprezentowany został Poczet królów polskich, jak również zachwycająca oczy kolekcja biżuterii znana bliżej jako Skarb ze Skrwilna, będącą jednym z najcenniejszych znalezisk archeologicznych w XX-wiecznej Polsce. Klejnoty należące niegdyś do Zofii Magdaleny Loki herbu Rogala, skryte podczas potopu szwedzkiego zostały odnalezione w 1961 roku. Kolekcja została połączona z tzw. Skarbem z Nieszawy. Obie prezentują nieocenione pod względem wartości użytego kruszcu oraz artyzmu ich wykonania m.in. pierścienie, naszyjniki czy znakowane srebra stołowe.
Jeżeli więc zastanawiasz się, co warto zwiedzić w Toruniu lub gdzie zabrać nie tylko dziecko, ale też znajomych, a nawet całą rodzinę – skorzystaj z oferty Muzeum w Ratuszu Staromiejskim. Na pewno się nie zawiedziesz. Zapraszamy serdecznie!
