Projekt dwuletni (2019-2020) dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kultura ludowa i tradycyjna
OGÓLNA KONCEPCJA PROJEKTU
Projekt obejmuje zarówno prace badawcze związane z poszerzeniem wiedzy na temat tradycji piernikarskich i kolekcji drewnianych form piernikowych zgromadzonych w polskich muzeach (kwerendy muzealne, biblioteczne), jak też działania edukacyjne (spotkania, prelekcje, warsztaty prowadzone przez wysokiej klasy specjalistów). Wszystkie to przyczyni się do powstania publikacji – katalogu form piernikarskich ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, a także wystawy przybliżającej toruńską kolekcję. Jednak jednym z najważniejszych wymiarów tego projektu będzie podzielenie się zgromadzoną wiedzą z mieszkańcami Torunia, turystami, pasjonatami i smakoszami pierników.
Kilkusetletnie tradycje piernikarskie, rozwój instytucji muzealnych i naukowych w naszym regionie w XIX i na początku XX w. przyczyniły się do rozbudzenia naukowego zainteresowania toruńskim piernikarstwem. Pierwsze oficjalnie potwierdzone wiadomości na temat zakupu form piernikarskich odnajdujemy w muzealnych inwentarzach. Informują one o zakupie w 1908 roku 48 form. Od tego momentu zbiór przedmiotów związanych z wytwarzaniem m.in. historycznych dekoracyjnych toruńskich pierników wciąż się rozwija i stanowi jedną z najcenniejszych kolekcji w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu. Najstarsze z obiekty pochodzą z XVII wieku.
W artykule z 1926 r. zawartym w Roczniku Towarzystwa Naukowego w Toruniu Stanisław Dąbrowski podaje opis toruńskich kolekcji form piernikarskich gromadzonych zarówno przez osoby prywatne, jak też ówczesne Miejskie Muzeum w Toruniu. Autor szacuje zbiór na 772 sztuki. W artykule pojawiają się także zdjęcia pierników wykonanych z wybranych klocków piernikarskich. Jest to pierwsza publikacja związana z toruńską kolekcją form piernikarskich. Drugą jest książka Pierniki Toruńskie i inne, katalog form piernikowych autorstwa Janiny Kruszelnickiej, wydany w 1956 roku. Publikacja ta połączona była z pierwszą w historii wystawą czasową poświęconą toruńskiemu piernikarstwu. Prezentowany w obu pozycjach zasób stanowi nieocenioną wartość dokumentacyjną, ale także ukazuje różnorodność motywów ikonograficznych, nawiązując do społeczno-kulturowej roli piernych wypieków. Wyroby te powstawały z myślą o przekazaniu niewerbalnych treści w międzyludzkim dialogu. Gromadzone w kolejnych latach w Muzeum Okręgowym w Toruniu formy, dokumenty, i inne obiekty związane z dziejami rzemiosła i przemysłu piernikarskiego, ich prezentacja na wystawach stałych i czasowych, promocja „piernikarskiego dziedzictwa Torunia” na wystawie stałej „Świat toruńskiego piernika” oraz jej kontynuacji w Muzeum Toruńskiego Piernika przy ul. Strumykowej 4, świadczą o wysokiej świadomości roli piernika w kulturze i historii nadwiślańskiego grodu. Toruńskie instytucje kulturalne, organizacje społeczne, towarzystwa naukowe oraz prywatni przedsiębiorcy, a przede wszystkim sami mieszkańcy miasta bardzo świadomie angażują się w kultywowanie tradycji piernikarskich w naszym mieście, z dumą podkreślając rolę Torunia w „piernikowej historii Europy”.
REZULTATY JAKOŚCIOWE
Kwerendy
Badania nad kolekcją form piernikarskich przyczyniają się do lepszego zrozumienia znaczenia toruńskich pierników jako materialnego i niematerialnego dziedzictwa Torunia.
Działania edukacyjne i wystawa
Rezultatem zrealizowanego projektu będzie wystawa, która wraz z ofertą edukacyjną przybliży zbiory Muzeum Okręgowego w Toruniu. W Muzeum Toruńskiego Piernika (oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu) zaprezentowane zostaną formy piernikarskie, które stanowią jedną z największych i najciekawszych kolekcji w Polsce.
W ramach projektu odbędzie się cykl interaktywnych spotkań dla grup zorganizowanych lub uczestników indywidualnych wg harmonogramu:
12:00 – Kolekcja form piernikarskich w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu (prelekcja) – Małgorzata Mikulska-Wernerowicz (Dział Historii Toruńskiego Piernikarstwa MOT)
13:00 – Piernikarskie impresje rzeźbiarza (warsztat snycerski) – Beata Pranke-Zdziebło (edukator w Muzeum Toruńskiego Piernika)
15:00 – Piernikowa Fabryka Herrmanna Thomasa (prelekcja) – Krzysztof Lewandowski (Dział Historii Toruńskiego Piernikarstwa MOT)
12:00 – Współczesne formy do pierników (warsztat snycerski) – dr Stanisław Kośmiński (artysta -rzeźbiarz, Wydział Sztuk Pięknych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
12:00 – Kolekcja form piernikarskich w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu (prelekcja) – Małgorzata Mikulska-Wernerowicz (Dział Historii Toruńskiego Piernikarstwa MOT)
10:00 – Kolekcja form piernikarskich w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu (prelekcja) – Małgorzata Mikulska-Wernerowicz (Dział Historii Toruńskiego Piernikarstwa MOT)
11.00 – Z historii producenta pierników – Fabryka Cukiernicza „KOPERNIK” S.A. (prelekcja przy wystawie czasowej) – dr Aleksandra Kleśta-Nawrocka (Dział Historii Toruńskiego Piernikarstwa MOT)
12:00 – Śląskie rzemiosło snycerskie (warsztat snycerski) – Tomasz Karamon (piernikarz, snycerz ze Śląska)
14.00 – Fabryka Pierników Gustawa Weese (prelekcja) – Krzysztof Lewandowski (Dział Historii Toruńskiego Piernikarstwa MOT)
12:00 – Subtelne linie i misterne dekoracje piernikowej katarzynki (warsztat snycerski) – Zygmunt Kędzierski (twórca ludowy)
Podsumowanie pracy w pierwszym roku realizacji projektu. Prezentacja kopii form piernikarskich powstałych w ramach projektu (10 form).
Osoby prowadzące warsztaty:
Beata Pranke-Zdziebło – jedna z nielicznych kobiet zajmujących się wytwarzaniem form do pierników; licencjonowany przewodnik po Toruniu, Ciechocinku, Zamku w Golubiu-Dobrzyniu, pilot wycieczek. Organizuje ciekawe i nieszablonowe zwiedzanie dla grup zorganizowanych i turystów indywidualnych. Współpracuje z Muzeum Okręgowym w Toruniu jako edukator – przewodnik w Muzeum Toruńskiego Piernika.
Tomasz Karamon – śląski piernikarz, rzemieślnik – snycerz, odkrywca, pasjonat historii Bardo. Prowadzi warsztaty edukacyjne dzieląc się wiedzą o dawnym piernikarstwie. „Moją misją jest odkrywanie, kultywowanie i zachowanie nie tylko samej tradycji oraz tradycyjnych receptur ale również dobrej sztuki rzemieślniczej”.
Zygmunt Kędzierski – prezes Stowarzyszenia Twórców Ludowych oddziału bydgosko-toruńskiego oraz członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie. Specjalizuje się głównie w rzeźbie w drewnie oraz malarstwie na szkle. Artysta prowadzi również zajęcia dla młodzieży, warsztaty, zajęcia dla nauczycieli. W swej karierze rzeźbiarskiej miał ok. 20 wystaw.
dr Stanisław Kośmiński – artysta – rzeźbiarz. Absolwent Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. A. Kenara w Zakopanem oraz Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu na kierunku Rzeźba. Tworzy głównie w drewnie, zarówno małe formy rzeźbiarskie jak i kilkumetrowe realizacje. Wykorzystuje różne gatunki drewna, łączy je z innymi materiałami. Eksponuje naturalne wartości materiału. Zajmuje się także medalierstwem wykorzystując w tym zakresie drewno.
Publikacja
Katalog form piernikarskich z bogatym materiałem ilustracyjnym w znaczący sposób wzbogaci i uporządkuje wiedzę na temat toruńskiej kolekcji.
„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury”
Więcej o formach piernikarskich, jak i samych piernikach poczytać można w „Piernikowej jednodniówce”:
PRELEKCJE I WARSZTATY TOWARZYSZĄCE PROJEKTOWI
